Emotionelen manipulatie ...

Emotionele manipulatie of emotionele chantage.


Emotionele manipulatie of emotionele chantage.

(C) 2003 Hein Pragt

Is het wel eens voorgekomen dat u de volgende opmerkingen gehoord heeft?

emotionele chantageAls je echt van me zou houden dan.....
Zie je niet wat jij mij allemaal aandoet...
Jij bent de enige die me kan helpen...
Na alles wat ik voor jou gedaan heb...
Ik doe toch ook heel veel voor jou...
Volgens mij houd je niet echt van me want...
Als je echt om me zou geven dan...
Als je de omgangsregeling niet in gevaar wilt brengen dan...
Jullie houden meer van haar dan van mij...
Andere ouders die wel van hun kinderen houden doen dit wel...
Maak je om mij maar geen zorgen ik ga toch gauw dood...
Als je ditspace aan mij zou vragen zou ik het wel voor je doen...
Toen je mij nodig had stond ik ook voor je klaar....
Noem je dit vriendschap, ik ga wel naar een ander...
Jij denkt alleen maar aan jezelf...
Als ik geen nieuwe fiets krijg dan ga ik wel zwartrijden...
Als je mij verlaat doe ik mezelf wat aan...
Als ik zo moet leven dan loop ik wel weg van huis...

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van emotionele chantage of emotionele manipulatie. Het komt er in basis op neer dat iemand u wil overhalen iets te doen wat u eigenlijk niet wilt doen door te dreigen met gevolgen of misbruik te maken van uw emoties of frustraties. Dit dreigen met gevolgen kan van alles zijn zoals werken op schuld- of verantwoordelijkheidsgevoel, het afnemen van liefde, intimiteit of seks, de ander slecht of egoistisch te noemen, eigen lichamelijke klachten op de ander afschuiven, dreigen met geweld, zelfmoord, weglopen, echtscheiding, ruzie enz.

Werken op schuld- en verantwoordelijkheid gevoel en beschermingsdrang zijn wel de meest subtiele vormen van emotionele manipulatie die de meeste mensen meestal ook niet onmiddellijk doorzien. De basis emoties waar chanteurs gebruik van maken kunnen we samenvatten in schuld, plicht en angst. Emotionele chantage en manipulatie komt overal voor zoals in relaties, vriendschappen, opvoeding, scholen, werk, reclame, seks, religie, politiek enz...

Als u toegeeft aan deze vorm van chantage zal het meestal niet bij een keer blijven, als de chanteur eenmaal uw zwakke plek heeft ontdekt zal deze er vaker gebruik van gaan maken.

Soms hebben mensen niet eens bewust in de gaten dat ze emotionele chantage of manipulatie gebruiken. Voor hen is het gewoon de aangeleerde techniek om dingen voor elkaar re krijgen. Als een bepaalde techniek eenmaal werkt en niemand protesteert dan kan deze techniek bij gebrek aan andere vaardigheden bijna een leefwijze worden.

Waarom laten mensen zich emotioneel chanteren of manipuleren?

Tegenover elke persoon die misbruik maakt van chantage of manipulatie staat ook een persoon die zich laat chanteren of manipuleren. Deze persoon staat dus toe dat de ander dit doet. Waarom geven we toe aan iets wat we eigenlijk niet willen. Vaak komt dit omdat we een zwakke plek hebben waar de ander handig misbruik van maakt. Enkele voorbeelden zijn:

  • Gebrek aan zelfvertrouwen.
  • Gebrek aan eigenwaarde.
  • Angst om alleen te zijn.
  • Groot verantwoordelijkheidsgevoel.
  • Groot schuldgevoel.
  • Sterke beschermingsdrang.
  • Sterke ouderlijke gevoelens.
  • Angst voor nog meer stress.

Vaak heeft men het manipuleren in eerste instantie helemaal niet door. Omdat het om een zwak punt van uzelf gaat, voelt u zich bijvoorbeeld goed omdat u iets verantwoordelijks gedaan heeft of opgelucht omdat u zich niet schuldig hoeft te voelen. Hierdoor doorziet u vaak niet dat u eigenlijk iets tegen uw eigen zin gedaan heeft. Ook zijn de mensen die manipuleren vaak partners, vrienden of familie en zijn het soms zeer aardige mensen waarvan u niet verwacht dat ze u manipuleren. Meestal kennen deze mensen uw diepste geheimen en kwetsbaarheden en gebruiken ze deze persoonlijke informatie om hun zin te krijgen. Pas als dingen uit de hand lopen realiseren mensen vaak hoe sterk ze gemanipuleerd zijn. Vaak kan dan een kleine punt de druppel zijn die de emmer doet overlopen. Dit kan het einde zijn van vriendschappen en relaties maar ook fataal zijn voor het zelfvertrouwen en het vertouwen in mensen algemeen van het slachtoffer.

Ook kan het eenvoudiger zijn om toe te geven aan emotionele chantage om problemen te voorkomen. Als u al in een probleemsituatie zit is het voor de ander heel eenvoudig om "nog meer problemen" als chantage middel te gebruiken. Ook kan de beloning in de vorm van rust en stabiliteit als beloning voor het doordrijven van de zin gebruikt worden.

Voorbeelden van emotionele chantage en manipulatie.

linkEen man wil heel graag een nieuwe auto kopen ondanks dat de huidige auto nog in prima staat is. De vrouw wilde graag voor het gespaarde geld de woonkamer opnieuw inrichten omdat de vloerbedekking er niet meer uitziet en de meubels ernstige slijtplekken vertonen. Bij het overtuigen van zijn vrouw gebruikt de man argumenten als "ik heb voor mijn werk een auto nodig waar ik mee voor de dag kan komen", "ik schaam me gewoon, wij zijn de enige mensen met een oude auto in deze buurt", "ik denk ook aan jullie veiligheid", "wil je soms dat ik een ongeluk krijg". Als de vrouw voet bij stuk blijft houden dat het huis voorgaat, gaat de man over op een andere strategie. Hij zwijgt dagenlang en loopt op iedereen in het huis te mopperen en negeert zijn vrouw compleet. Uiteindelijk geeft ze toe voor de vrede in huis, dit zal niet de laatste keer zijn...

linkEen vrouw heeft meerder keren een buitenechtelijke relatie gehad en op een avond komt de man hier achter. Hij is woedend en besluit dat dit de druppel is die de emmer doet overlopen en dat hij haar gaat verlaten. De vrouw begin te huilen en begint hulpeloos als een klein meisje op zijn gevoel te werken. Ik heb er ontzettend spijt van het zal nooit meer gebeuren, ik weet nu hoeveel ik van jou houd, als je weggaat dan stort mijn hele leven in. Dit werkt op alle emoties van de man van beschermend, trots, verantwoordelijkheid en schuld. Hij troost haar en belooft dat hij haar niet in de steek zal laten. Met een beetje pech zal dit patroon zich nog jaren herhalen.

linkEen jongen heeft een paar weken verkering en wil heel graag seks, echter het meisje houd dit af. Als ze samen in de auto zitten te zoenen begint de jongen aan te dringen dat hij verder wil gaan. Als het meisje dit afwijst zeg te jongen, "ik dacht dat jij hetzelfde voelde voor mij als ik voor jou" of "ik kan niet zo lang wachten anders moeten we er maar mee stoppen" of "ik had jou niet zo preuts ingeschat". Deze vorm van manipulatie is zou oud als de weg naar Rome. Als een puber jongen iets seksueels van een puber meisje gedaan wil hebben zal hij heel vaak op haar gevoel van graag volwassen willen zijn, erbij willen horen of preutsheid gooien.

linkOma ligt in het ziekenhuis en de moeder probeert de kinderen over te halen om met haar mee te gaan om haar te bezoeken. De kinderen hebben geen zin dus de moeder begint te zeggen dat oma misschien niet zo lang meer te leven heeft, dat oma altijd voor de kinderen heeft klaargestaan en dat het oma verdriet zou doen als de kinderen niet zouden komen. Zo probeert ze de kinderen op hun emoties te werken. De kinderen zeggen op hun beurt dat ze nog veel huiswerk en dat de moeder toch niet wil dat ze een onvoldoende halen. Kinderen leren heel snel dit gedrag na te doen en zijn na een tijdje nog beter bedreven in het emotioneel manipuleren dan de ouders. Opvoeden met emotionele manipulatie werkt dus niet.

linkUw baas komt bij u en zegt dat hij u speciaal heeft uitgekozen omdat u blijk heeft gegeven een zeer loyale werknemer te zijn. Daarom komt hij u speciaal vragen om met kerst te werken, hij zou het ook aan iemand anders kunnen vragen maar in u heeft hij het meeste vertrouwen. Hij streelt uw gevoel van eigenwaarde om u iets te laten doen waar u eigenlijk geen zin in heeft.

linkEen kind wil zaterdag naar disco maar u bent het daar niet mee eens. Naar uw mening is ze nog te jong maar ze blijft aandringen. Ze haalt een hele waslijst van kinderen die net zo oud zijn als haarzelf aan die wel mogen gaan en meld dat die ouders ten minste ruimdenkend en modern zijn. Ook dreigt ze gewoon te gaan en als u het er niet mee eens bent dan blijft ze wel weg en gaat bij een vriendin slapen.

linkUw vriend wil graag uw auto lenen omdat deze groter is dan zijn eigen auto en hij met een groepje mensen uit wil gaan. U voelt daar eigenlijk weinig voor dus u geeft aan dat u dat liever niet doet. Uw vriend begint nu aan te dringen met de melding dat hij een beetje teleurgesteld is en niet goed begrijpt waarom u zo moeilijk doet omdat hij als vriend zonder enige aarzeling ja zou zeggen.

Valkuilen.

Als u merkt dat mensen meerdere keren in verschillende relaties gebruik maken van dezelfde kwetsbare plek dan kunt u spreken over een valkuil. Als u bijvoorbeeld en zeer sterk rechtvaardigheidsgevoel heeft of een sterk verantwoordelijkheidsgevoel dan zult u misschien merken dat patronen zich herhalen in uw leven. In plaats van het zoeken van de schuld bij de mensen die gebruik maakten van uw kwetsbaarheden is het belangrijk te onderzoeken wat uw eigen aandeel hierin was. U heeft het ook laten gebeuren en als u er niets aan doet zal het in de toekomst telkens weer opnieuw gebeuren. Het is heel belangrijk uw eigen valkuilen te leren kennen en technieken te leren om u te beschermen tegen uw valkuilen.

Grenzen stellen.

Een belangrijk middel tegen manipulatie is het goed bewaken van uw eigen grenzen. Maak de ander duidelijk waar uw grenzen liggen, tot hier en niet verder. Als de ander toch probeert de grenzen iets te verleggen denk dan eerst goed na of u dit zelf ook wilt, anders moet u gewoon botweg weigeren. Geen discussie of poging tot overhalen mogelijk, dit is uw grens. Dit is vaak heel moeilijk maar het is de enige methode om uzelf niet te verliezen. Ook kan dit tot heftige conflicten leiden en soms lijkt het eenvoudiger om maar toe te geven voor de goede vrede. Maar ook dat is weer een vorm van chantage (toegeven voor rust) waar u niet op in moet gaan. Voordat u de grenzen gaat verdedigen moet u wel eerst goed nadenken over uw grenzen en waar deze liggen. Dit vergt enige tijd en inzicht maar is wel heel belangrijk om te doen. Een goed gevoel van eigenwaarde is hiervoor ook heel belangrijk het gaat namelijk om uw leven.

Niet alles is emotionele manipulatie.

Er zijn ook voorbeelden van situaties die door de ander als chantage of manipulatie uitgelegd kunnen worden maar die het niet zijn, ze grens is soms heel subtiel.

Als u bijvoorbeeld uw zoon duidelijk maakt dat iedereen in het gezin zijn taken heeft en dat hij gewoon moet doen wat hem opgedragen is dan is dit geen manipulatie of chantage. Als een ander zijn afspraken niet nakomt en u deze persoon duidelijk maakt dat deze de volgende keer ook geen beroep op u kan doen dan is dit geen chantage of manipulatie. U kunt iemand op zijn of haar verantwoordelijkheden wijzen zonder daar gelijk iets tegenover te zetten. Blijf eerlijk en geef duidelijk aan wat uw bedoeling is zonder op emoties te werken. Opvoeden kunt u goed doen zonder emotionele manipulatie door duidelijke regels en afspraken te maken, opvoeden door middel van emotionele chantage is gedoemd te mislukken. De kinderen zullen dezelfde technieken gaan gebruiken en ze zullen er vaak nog beter in worden dan de ouders.

Hoe gaat u om met emotionele chantage of manipulatie.

stopAls u eenmaal de techniek van de emotionele chantage doorziet kunt u proberen dit beëindigen. Mensen die de techniek van emotionele chantage bewust of onbewust gebruiken lijken vaak sterke persoonlijkheden. Vaak zijn het gewoon mensen die hun zin willen doordrijven en geen andere techniek tot hun beschikking hebben of de makkelijkste weg van chantage of manipulatie kiezen. Vaak hebben ze een laag zelfbeeld en kunnen ze slecht omgaan met tegenspraak. Soms zijn ze zelf heel erg bang om te verliezen wat ze hebben. Ze beschuldigen hun slachtoffer vaak van egoisme, gevoelloosheid en egocentrisch gedrag zonder te realiseren dat dit juist eigenschappen zijn die ze zelf sterk hebben.

Als u realiseert dat u slachtoffer bent van emotionele chantage of manipulatie moet u eerst goed nadenken of u deze situatie wilt voortzetten of er iets aan wilt veranderen. U moet zich realiseren dat u slachtoffer bent maar ook dat u een eigen aandeel hebt in de situatie omdat u onbewust akkoord gegaan bent met uw rol. Meestal is deze situatie gedurende een langere tijd ontstaan en het kan ook veel tijd kosten om het weer te veranderen. U moet eerst realiseren dat de ander uw toestemming nodig heeft om u te kunnen manipuleren, dus u heeft uiteindelijk zelf de touwtjes in handen. Het is heel belangrijk om niet terug te chanteren, dit heeft een machtsstrijd met alleen verliezers tot gevolg.

Als u merkt dat de ander u probeert te manipuleren kunt u een aantal dingen zeggen en doen.

Leg geen verklaring af of geeft geen uitleg maar zeg gewoon "ik wil dat niet" of "ik voel dat niet".
Ga niet in zelfverdediging maar zeg gewoon "jammer dat je het zo opvat".
Laat uzelf niet intimideren zeg gewoon "als je gaat schreeuwen luister ik helemaal niet" of "je bent nu nogal kwaad, we praten wel verder als je weer wat kalmer bent".
Laat u niet verleiden tot een zinloze discussie en zeg gewoon "Blijkbaar zien wij de dingen toch anders" of "ik heb daarover een andere mening".

Als het gesprek echt uit de hand loopt ga dan gewoon even ergens anders zitten en negeer de ander even tot deze weer tot rede of rust is gekomen. U bent niet verplicht te luisteren naar de ander, u bepaalt zelf of u wilt luisteren of niet. Negeer kleinerende opmerkingen over weer weglopen voor problemen als u even niet wilt luisteren, hiermee probeert de ander toch op uw gevoel te werken en u te verplichten toch naar hem of haar te luisteren. U bepaalt zelf of u wilt luisteren of niet, daarmee breekt u de macht van de ander.

Denk er aan dat u iets heel redelijks vraagt, namelijk dat de ander stopt met het manipuleren. Als u weigert toe te geven of te onderhandelen volgt waarschijnlijk een periode dat de ander gaat zitten mokken. Dit is het moment om sterk te blijven tot de ander het probleem op een volwassen en redelijke wijze kan bespreken. Als de ander probeert zijn zin te krijgen door mokken of negeren dan moet u dit volledig negeren en op geen enkele wijze laten merken dat dit u iets doet, anders heeft de chanteur alsnog succes. Als u bang bent dat nu de relatie of vriendschap stuk gaat denk er dan aan dat dit minder erg is dan het stukgaan van de relatie met uzelf.

Denk er aan, u bent belangrijk genoeg om met respect behandeld te worden, u bent baas over uw eigen leven.