Manipulatie, slachtofferrol en martelaars.

Manipulatie, slachtofferrol en martelaars


(C) 2010 Hein Pragt

manipulatieIn de oorspronkelijk betekenis is een martelaar of martelares iemand die lijdt of sterft voor zijn of haar geloof, vaak door te worden doodgemarteld. De term wordt ook wel gebruikt voor mensen die zich opofferen voor hun levensvisie of geloof. De status van martelaar is onaantastbaar, over een martelaar mag men niet slecht spreken en een martelaar zal men met respect moeten behandelen. Veel mensen vereren zelfs martelaars waardoor het dus best gevaarlijk kan zijn om iemand martelaar te laten zijn of worden want de martelaar is heilig en onaantastbaar.

Ook slachtoffers krijgen vaak sympathie en medeleven en ook zijn slachtoffers vaak gevrijwaard van elke vorm van kritiek of commentaar, ze zijn een beetje heilig net als de martelaar. Sommige mensen manipuleren vanuit de slachtofferrol en als martelaar hun omgeving, door de ander zich schuldig te laten voelen naar hen toe. Dit kan heel subtiel en schijnbaar zelfs uit liefde en opoffering voortkomen. Wanneer mensen zich zo (schijnbaar) opofferen verwachten ze daar echter vaak ook wel dankbaarheid, respect of waardering voor terug. Kinderen die bijvoorbeeld op deze wijze gemanipuleerd worden hebben dit zelfs soms helemaal niet in de gaten, ze vereren hun schijnbaar zo onbaatzuchtige ouder die hiermee de kinderen aan zich weet te binden. De ouder staat op een onaantastbaar voetstuk en kinderen gaan vaak door het vuur voor deze manipulerende ouder. Vaak duurt het tot middelbare leeftijd voordat men dit patroon doorziet en het kan relativeren en doorbreken.

Vaak komen mensen die zo opgevoed zijn ook weer zelf in vergelijkbare situaties in relaties terecht. Veel van deze mensen zitten vast en opgesloten in een band van emotionele afhankelijkheid en meestal komt men er pas achter als men al behoorlijk in de (emotionele) problemen zit. Maar een ongezonde afhankelijkheid ontstaat niet zomaar, meestal zijn we kwetsbaar door afwijzing in het verleden, een laag zelfbeeld of een te sterke behoefte aan liefde of zelfbevestiging.

Een romantische relatie die verstrikt raakt in emotionele afhankelijkheid ontstaat vaak door een vast patroon. In eerste instantie is er de verliefdheidsfase, deze persoon zal ons geluk en vervulling gaan brengen. Pas na een tijdje begint de manipulatie en controle, de partner moet precies zo zijn en zich gedragen zoals de ander dat wil. De angst dat men niet aan de verwachtingen kan voldoen en schuldgevoelens beheersen dan de relatie. Vaak voelen mensen zich dan al gevangen in een relatie. Hierna volgt meestal een fase waarin de schuld bij de ander komt te liggen en waarbij men alle niet uitgekomen dromen en pijn bij de ander neerlegt. Dit kan weer leiden tot muren rond het hart en vluchtgedrag want men wil niet (opnieuw) gekwetst worden en liefde, intimiteit en wederzijds respect zijn uit de relatie verdwenen. Veel mensen kunnen niet ontsnappen uit zo’n relatie door schuld en angstgevoelens.

Manipulatie is een groot woord met een zeer negatieve klank maar veel mensen gebruiken het als sociale vaardigheid om dingen voor elkaar, of hun zin te krijgen. Manipulatie is een poging mensen of omstandigheden te beheersen door bedrieglijke bedoelingen of beïnvloeding. Er is een enorme variatie aan manipulatie methoden. Deze voorbeelden zijn op zichzelf niet negatief, maar wanneer ze gebruikt worden om de ander te binden of te overheersen zijn ze manipulatief:

  • De ander vleien en op een voetstuk plaatsen: “Jij bent de enige die mij kan helpen!”;
  • Dingen zeggen als: “Als je echt van me houdt, dan...”;
  • Dreigen met gevolgen of nog erger zelfmoord;
  • Lijdzaam zwijgen of pruilen en op de vraag: “Wat is er?”, zuchten en zeggen: “O, niks”;
  • Iemand onzekerheid maken door nadruk te leggen op z’n zwakke punten;
  • Dreigen de relatie te verbreken;
  • Controle houden over de partner en vrijheid beknotten;
  • Intimiteit en genegenheid onthouden of afwijzen.

Hoe komt u er uit?

Hoe maakt u zich los van emotionele afhankelijkheid, manipulatie en iemand in de slachtofferrol? De persoon die dit gedrag vertoont zal niet graag veranderen en er dus alles aan doen om de situatie in stand te houden. Om te beginnen moet u eerlijk zijn voor uzelf, geef toe dat u verstrikt bent geraakt in een ongezonde relatie. Daarna kunt u geleidelijk aan veranderingen aanbrengen in de relatie, bezoek de ander wat minder, zet de relatie op een lager pitje en confronteer de partner ermee dat u hulp gaat zoeken voor uzelf en bied aan om samen hulp te vragen. Wees vooral consequent en maak duidelijk dat u zich niet laat manipuleren en blijf uw eigen mening consequent herhalen wanneer de ander met loze beschuldigingen komt en laat u niet verleiden in discussie die als afleidingsmanoeuvre bedoeld zijn, kap dat gewoon af en blijf bij het punt. Loskomen uit ongezonde afhankelijkheid kan erg pijnlijk zijnen er komt vaak veel verdriet en boosheid naar boven, u heeft het gevoel emotioneel misbruikt te zijn. Het is belangrijk om te realiseren dat een gezonde relatie of vriendschap gebaseerd is op wederzijds respect, eerlijkheid en diepe intimiteit en dat er geen plaats is voor onrealistische verwachtingen en ongezonde jaloezie. Wanneer u er samen niet uitkomt, zoek dan professionele hulp.

Wanneer u het idee heeft dat alles tegenzit en dat niemand u begrijpt en dat u niet krijgt wat u verdient, dan is de kans groot dat u zichzelf in een slachtofferrol plaatst. Dit houdt in dat u het ontstaan van negatieve gevoelens en emoties volledig of voor een groot deel bij een ander of bij de omstandigheden neerlegt. De essentie van deze slachtofferrol is dus dat u niet de leiding en verantwoordelijkheid neemt over uw eigen leven, maar dit laat leiden door anderen of omstandigheden. U neemt dus geen of onvoldoende eigen verantwoordelijkheid voor uw leven en wat u overkomt en wat u voelt is het gevolg van omstandigheden en mensen buiten u om. Vaak onderschat men het eigen vermogen en kracht om dit op te lossen en leggen het probleem en de oplossing bij een ander neer. Maar hoe komt het dat mensen zo verschillend reageren op hetzelfde leed, het verschil zit in de wijze hoe men met dit leed omgaat. Het is onze reactie op dit leed en hoe wij er mee omgaan dat bepaalt hoe wij ons voelen. De mens kan zich laten leiden door het leed of het leed gebruiken voor persoonlijke groei en ontwikkeling.

Pas op met de beschuldigende vinger van de slachtofferrol.

Een van de problemen met de beschuldiging dat iemand een slachtofferrol aanneemt is dat hier geen weerwoord voor is, wanneer men ontkent is men slachtoffer van een onterechte beschuldiging dus slachtoffer. Hetzelfde gaat op voor de ontkenningsfase, u zegt "jij zit in de ontkenningsfase" de ander zegt "Ik? Nee hoor!" en u zegt "zie je wel, je ontkent het". Door de beschuldiging zelf bent u al monddood gemaakt. Hetzelfde gaat dus ook op voor de beschuldiging van de slachtofferrol. Wel even iets om over na te denken.

Maak jouw eigen website met JouwWeb